Ülkemizde ise en sık görülen meteorolojik karakterli doğal afetler sel, taşkın, dolu, don, orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağış, şiddetli rüzgâr, yıldırım, çığ, kar ve fırtınalardır. Türkiye coğrafyası jeolojik ve topoğrafik nitelikleri gereği çok sayıda ve farklı büyüklüklerde deprem orijinli afetlerin gerçekleştiği bir yer olmuştur. Tarihsel olarak Marmara Denizi ve çevresinde çok önemli depremlerin olduğu bilgisi mevcuttur. Bu denli depremlere maruz kalınması, Anadolu coğrafyasının deprem üreten diri fayların bulunduğu, önemli deprem zonlarının yıkıcı depremler ürettiği bir tektonik yapıya sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Günümüzde sanayileşme, çarpık yapılaşma, doğanın tahrip edilmesi gibi insan etkileri afetlerin etkilerinin artırmasına veya yenilerinin ortaya çıkmasına neden olabilmektedir. 200 yıl önce yılda 200 doğal afet yaşanırken son yüzyılda bu rakamın 800’e ulaştığını belirtilmektedir.
İnsan eliyle oluşan ve hayatın akışını bozacak ölçüde sonuçlar doğuran afetler insan kaynaklı afetler olarak tanımlanabilir. İnsan kaynaklı afetlere dünyanın her yerinde rastlanabilir ve bu afetlerin etkileri beklenmedik büyüklükte olabilir. Önlem alınmışlık düzeyine göre afetin de büyüklüğü değişir. Hava kirliliği, ozon tabakasının delinmesi, asit yağmurları, nükleer, biyolojik ve kimyasal kazalar, terör saldırıları, göçler vb. insan kaynaklı afetler olarak sayılabilir. Teknolojik afetler ya da diğer bir ifadeyle endüstriyel afetler insan kaynaklı afetler altında incelenebildiği gibi ayrı bir afet sınıfı olarak da değerlendirilebilmektedir. Teknolojik afetlerin çıkış nedeni teknolojik hatalar ve eksiklikler gibi görünse de esasen kök neden insan kaynaklıdır. Eğitimsizlik, dikkatsizlik, yeterli önlemlerin alınmaması gibi sebeplerden ötürü kaza veya kasıt sonucu teknolojik afetler meydana gelebilmektedir. Bu kapsamda afet risk yönetimi ve risk değerlendirmesi bu tür afetler için daha kapsamlı gerçekleştirilebilmekte ve riskin şiddetini azaltmaya yönelik daha iyi sonuçlar elde edilebilmektedir. Teknolojik afetler farklı doğal afetlere yol açabildiği, doğal afetler de teknolojik afetleri tetikleyebilmektedir. Buna göre büyük bir deprem neticesinde çok sayıda teknolojik afet de (endüstriyel alanlarda patlamalar, gaz sızıntıları, radyasyon sızıntısı vb.) meydana gelmektedir. Bu gibi teknolojik afetlerin nedeni deprem ya da benzeri doğal afetler görülse de esasında kök neden bu doğal afetlere yönelik gerekli tedbirlerin alınmamasıdır. Bu nedenle teknolojik afetlerin esas sorumlusu insan olarak görülmektedir.
Çok disiplinli bir yaklaşımı gerektiren, afet yönetimi çalışmaları hem teknik, teknolojik ve mühendislik hem de sosyal bilimler bakış açısı ile yürütülmesi uygun bir yaklaşımdır. Afet yönetimi, afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması amacıyla, afet öncesinde, afet sırasında ve afet sonrasında alınması gereken önlemlerin ve yapılması gereken çalışmaların planlanması, yönlendirilmesi, koordine edilmesi, desteklenmesi ve etkin olarak uygulanabilmesi için toplumun tüm kesimlerini kurum ve kuruluşlarıyla faaliyetlere dahil eden, kaynakların belirlenen stratejik hedefler ve öncelikler doğrultusunda kullanılmasını sağlayan çok yönlü ve çok aktörlü bir yönetim süreci olarak tanımlanmaktadır. Bu süreç içerisinde, önleme, hazırlık, müdahale, iyileştirme gibi ana aşamalara ayrılabilen faaliyetler süreklilik gerektirmektedir. Afet yönetimi sürecinin bir önceki aşamasında yapılan faaliyetlerin başarısı bir sonraki aşamasında yapılacak faaliyetlerin başarısını etkilemektedir. Bu süreçler iç içe geçmiş faaliyetlerdir ve bir döngü oluştururlar.
Afet ve acil durum öncesi, sırası ve sonrasında teknik ekipler, özellikle jeoloji, inşaat ve çevre mühendisleri, şehir plancılar, afetin olası fiziksel yıkımını en aza indirmek ve afet sonrasında çevrenin yeniden düzenlenmesi, güvenli bir şekilde aynı yerde ya da başka yerde yeniden inşasıyla ilgilenirler. Afet zararlarının azaltılması ve afetlerin önlenmesi ancak çok disiplinli bir yaklaşımla uygulanacak afet risk yönetimi ile mümkün olabilecektir. Tehlikelerin ve risklerin belirlenmesi, arazi çalışmaları, tehlike ve risk haritalarının hazırlanması, farklı kökenli afetlere ilişkin erken uyarı sistemlerinin kurgulanması, önlem tekniklerinin ve önlem yapılarının belirlenmesi çoğunlukla mühendislik çalışması gerektirmektedir.
Afetlerin meydana getirdiği zararları azaltabilmek ve iyileştirmeleri yapabilmek için gerekli alt yapı ve kaynaklar ne kadar iyi olursa olsun bu kaynaklara işlevsellik kazandıracak olan nitelikli insan kaynağıdır. Gerek afet öncesi hazırlıklarda gerekse afet sırasında ve sonrasındaki müdahale ve iyileştirme çalışmalarında Bütünleşik Afet Yönetimi sistemine dahil olabilecek mühendislik tabanlı bilim insanlarının yetiştirilmesi ülkemiz için önem arz etmektedir. Doğal afetlerin etkisini azaltabilecek ve teknolojik/insan kaynaklı afetlerin önlenmesine veya etkilerinin azaltılmasına yardımcı olabilecek, yeni bakış açıları ile güçlendirilmiş ve genişletilmiş yönetimlerin mühendislik tabanlı olarak afetlere yaklaşması ve bu alanda mühendisler yetiştirilmesi ülkemizdeki önemli bir açığı kapatacaktır.

Programın web sayfası için tıklayınız.